اطلاعات و قيمت‌ها
دوره MBA و DBA
دونالد بوردو
اقتصاددان‌هاي جديد در تعيين دلايل نظري شكست احتمالي بازارها بسيار موفق عمل كرده‌اند. اگر چه ممكن است اين نظريه‌ها ديدگاه‌هاي خام و غيراقتصادي را درباره بازار تعديل نمايند، اما بايد به اين نكته اشاره كرد كه بازارها عملا كاركردي بسيار خوب دارند.
در واقع بازارها آن قدر حساب شده و بي‌سر و صدا عمل مي‌كنند كه موفقيت آنها در اغلب موارد توجه كسي را به خود جلب نمي‌كند.
سليم خليلي مدرس و مشاور حوزه كسب و كار و برگزار كننده دوره هاي MBA و DBA با مجوز وزارت علوم و همكاري دانشگاه هاي داخلي و خارجي، اين مطلب را براي شما انتخاب كرده است
اطلاعات و قيمت‌ها
دونالد بوردو
اقتصاددان‌هاي جديد در تعيين دلايل نظري شكست احتمالي بازارها بسيار موفق عمل كرده‌اند. اگر چه ممكن است اين نظريه‌ها ديدگاه‌هاي خام و غيراقتصادي را درباره بازار تعديل نمايند، اما بايد به اين نكته اشاره كرد كه بازارها عملا كاركردي بسيار خوب دارند.
در واقع بازارها آن قدر حساب شده و بي‌سر و صدا عمل مي‌كنند كه موفقيت آنها در اغلب موارد توجه كسي را به خود جلب نمي‌كند.
به اين نكته توجه كنيد كه تعداد روش‌هاي چينش تنها بيست شي، حتي تنها در يك بعد بسيار بيشتر از تعداد ثانيه‌ها در ده ميليارد سال است. حال اين را در نظر بگيريد كه جهان حاوي هزارها ميليارد منبع مختلف است. نيروي كار، سنگ معدن آهن، بندر هنگ‌كنگ، ايستگاه‌هاي هواشناسي، تعداد بي‌شمار درختان كاج، دشت‌هاي حاصلخيز روسيه، ماهواره‌هاي در حال گردش در مدار خود، كارخانه‌هاي خودروسازي؛ نمي‌توان پاياني براي اين ليست متصور بود. تعداد روش‌هاي متفاوت استفاده، تركيب و باز تركيب اين منابع به شكل غيرقابل تصوري زيادي است. علاوه بر آن تقريبا تمامي اين راه‌ها بي‌نتيجه هستند.
مثلا اشتباه است كه آرنولد شوراتزنگر را با تجهيزات پزشكي تركيب كنيم و از او بخواهيم كه عمل جراحي مغز انجام دهد. به همين نحو رسوايي محض است كه براي توليد آب انگور از ميوه درخت انگور كاخ پتروس استفاده كنيم.
تنها بخش بسيار كوچكي از تمامي شيوه‌هاي ممكن براي تخصيص منابع مفيد خواهد بود. چگونه مي‌توان اين شيوه‌ها را پيدا كرد؟
واضح است كه انتخاب از روي احتمال تصادفي موثر نخواهد بود. همچنين برنامه‌ريزي مركزي كه در واقع تنها روشي پنهان براي اتكا به انتخاب تصادفي است، جوابگو نخواهد بود. براي هيات برنامه‌ريزي متمركز غيرممكن است كه حتي مجموعه كامل چينش‌هاي امكان‌پذير منابع را مورد بررسي قرار دهند، چه رسد كه اين چينش‌ها را بر حسب اين كه چقدر در راستاي دستيابي به اهداف انسان باشند رده‌بندي نمايند.
اين كه شهروندان جوامع جديد مبتني بر بازار به طور منظم غذا مي‌خورند و استحمام مي‌كنند، لباس‌هاي تميز مي‌پوشند، رانندگي مي‌كنند، در تعطيلات خود به رم در ايتاليا يا اسنون در ميسوري آمريكا پرواز مي‌كنند و بنا به عادت با تلفن‌هاي همراه خود با يكديگر صحبت مي‌كنند، شاهدي قدرتمند از آن است كه چينش و آرايش اقتصاد ما به نحوي حيرت‌آور خوب است. بايد ابزار موثري در كارباشد كه تضمين نمايد (به جاي استفاده از هر يك از +۹۹۹۹۹/۹۹درصد الگوهاي استفاده از منابع كه يا بي‌فايده خواهند بود يا مصيب بار) عملا از برخي الگوهاي بسيار معدود كاربرد منابع استفاده شود كه منافعي را به همراه داشته باشند.
سيستم قيمتي غيرمتمركز همان ابزار مورد اشاره است. آنچه در عملكرد اين سيستم نقش حياتي دارد، نهاد مالكيت خصوصي به همراه وظايف و حقوق همراه با آن است كه ازجمله آنها مي‌تواند به وظيفه پرهيز از وارد آوردن آسيب فيزيكي و استفاده از دارايي‌هاي ديگران و حق مبادله دارايي‌ها و ثمرات آنها براساس شرايطي كه به طور داوطلبانه راجع به آنها توافق شده باشد اشاره كرد.
هر فردي به دنبال آن است كه يا با مصرف دارايي‌هاي خود با كارآمدترين شيوه براساس قضاوت‌هاي ذهني خود يا با به كارگيري آنها به كارآمدترين (سودآورترين) وجه در توليد، آنها را به روش‌هايي استفاده نمايند كه حداكثر منافع را براي او به همراه داشته باشند. قيمت‌هاي بازار در اتخاذ اين قبيل تصميمات نقشي حياتي را ايفا مي‌كنند.
نقش حياتي قيمت‌ها
قيمت‌هاي بازار از جايگاهي اساسي برخوردارند، زيرا اطلاعات مربوط به ارزش كاربردهاي جايگزين بخش‌هاي مختلف دارايي را به عيني‌ترين شكل ممكن خلاصه مي‌نمايند. تقريبا تمامي اجزاي دارايي را مي‌توان به گونه‌اي متفاوت به كار گرفت. مثلا يك قطعه زمين را مي‌توان براي كاشت كدو تنبل، ساخت رستوران، مجموعه مطب پزشكان و بسياري از موارد ديگر مورد استفاده قرار داد.
اگر قرار باشد به جاي استفاده بيهوده از اين قطعه زمين آن را به شكلي سودآور مورد استفاده قرار دهيم، افرادي كه مسووليت اتخاذ تصميم در رابطه با چگونگي به كارگيري آن را برعهده دارند بايد بتوانند ارزش احتمالي هر يك از جايگزين‌هاي ممكن را تعيين نمايند.
انجام اين گونه محاسبات به اطلاعات قابل اتكا نياز دارد. قيمت‌هاي بازار منبعي بسيار فشرده و قابل اتكا از اين قبيل اطلاعات هستند.
پيشنهادهاي ارائه شده از سوي خريدارها يا اجاره كننده‌هاي احتمالي براي اين زمين با ارزيابي مالك فعلي درباره ارزشي كه اين زمين براي او دارد با يكديگر تركيب شده و قيمت زمين را به وجود مي‌آورند. هر خريدار بالقوه ارزشي را براي زمين تعيين مي‌كند كه حداقل برابر است با پيشنهادي كه براي آن ارائه خواهد نمود. هر چه فرآيند پيشنهاد قيمت شديدتر و پرشورتر باشد، احتمال آن كه هر قيمت پيشنهاد شده نمايانگر حداكثر ارزش زمين از ديد پيشنهاددهنده‌ها باشد بالاتر خواهد رفت. البته قيمت بازار كالاها و خدماتي كه بتوان با اين زمين به توليد رساند، منبع اطلاعاتي بسيار مهمي است كه استفاده‌كنندگان بالقوه آن براي تعيين مقدار پيشنهاد خود مورد استفاده قرار خواهند داد.
اگر مالك فعلي زمين نتواند به نحوي از آن استفاده كند كه ارزشي كه مي‌تواند با فروش آن به دست آورد را برايش تضمين ننمايد، اين قطعه زمين را به خريداران كه بالاترين قيمت را پيشنهاد كند خواهد فروخت. در صورتي كه يك شركت ساختماني تجاري زمين مورد اشاره را به عنوان مكاني براي ساخت مطب پزشكان خريداري نمايد، بدان خاطر است كه اين خريدار مشاهده مي‌كند كه اجاره‌هايي كه در حال حاضر توسط پزشك‌ها بابت فضاي مطب پرداخت شود، به اندازه كافي زياد است كه بتواند خريد زمين، ايجاد ساختمان و خريد و تجميع تمامي نهادهاي ديگري كه براي ايجاد مكاني جهت مطب پزشك‌ها مورد نياز باشد را توجيه نمايد.
اينكه شركت مورد اشاره پيشنهاد بالاتري را در قياس با صاحبان رستوران، كشاورزاني كه كدو تنبل مي‌كارند و تمامي كاربران احتمالي ديگر ارائه مي‌كند، نشانگر آن است كه بهترين استفاده در حال حاضر از اين قطعه خاص از زمين (يا حداقل بهترين مورد استفاده آن در دنياي ذاتا نامطمئن كنوني) به كارگيري آن به عنوان مكان ساخت مطب پزشكان است. قيمت‌هاي موجود و واقعي شركت مزبور را به اتخاذ اين تصميم هدايت كرده و ديگران را از ارائه پيشنهادهايي بالاتر از آنچه اين زمين احتمالا براي آنها با ارزش خواهد بود. برحذر مي‌دارد.
اگر مصرف‌كننده‌ها ارزشي به اندازه كافي بيشتر براي كدو تنبل قائل مي‌شدند، قيمت اين محصول كشاورزي در بازار به اندازه‌اي بالا مي‌رفت كه براي آگاه كردن كشاورزان از اينكه كاشت كدو تنبل آنقدر با ارزش است كه بايد پيشنهادي بالاتر از هر كار بر احتمالي ديگر زمين ارائه نمايند كافي باشد.
به همين نحو اگر مصرف‌كننده‌ها در آينده ارزش بيشتري براي كدو تنبل قائل شوند يا مثلا قرص استثنايي و جديدي ابداع شود كه داروي همه دردها باشد و تقاضاي افراد براي خدمات پزشكي را به ميزان قابل ملاحظه‌اي كاهش دهد، ممكن است كشاورزاني كه به كشت اين محصول مي‌پردازند به اين نتيجه برسند كه خريد زمين، تخريب ساختمان پزشكي و كاشت كدو تنبل به صرفه خواهد بود.
نيازي به قيمت‌هاي تعادلي نيست
هيچ يك از نكات مربوط به قيمت‌هاي بازار مستلزم آن نيست كه اين قيمت‌ها «درست» باشند، يعني نيازي نيست كه همان قيمت‌هايي باشد كه در تعادل عمومي رقابتي پديد خواهند آمد. آنچه براي حصول بهترين نتايج ممكن اقتصادي لازم است، آن است كه قيمت‌هاي موجود، انگيزه‌ها و اطلاعات كافي و قابل اتكا را براي توليدكننده‌ها و مصرف‌كننده‌ها فراهم آورند و در هماهنگ ساختن اقداماتشان (استفاده از منابع به شيوه‌هايي كه در قياس با تمامي روش‌هاي ممكن ديگري كه در حال حاضر در قلم و انساني امكان‌پذير است، براي هر دو طرف نافع باشند) به آنها كمك كنند.
اشتباهاتي رخ خواهد داد و تغييراتي صورت خواهد پذيرفت كه مرتبا از ميزان مطلوبيت برخي موارد استفاده از منابع در مقايسه با ديگر موارد كاربرد آنها خواهد كاست.
مصرف‌كننده‌ها و توليدكننده‌ها به طور دائمي با تعديل و تغيير تصميمات خود به اين اطلاعات واكنش نشان مي‌دهند. در نتيجه قيمت‌ها تغيير خواهند كرد هر يك از اين تغييرات باعث بهبود استفاده از منابع خواهد شد. اين قبيل تغييرات محلي و غيرمتمركز كه استفاده از منابع را بهبود مي‌بخشد، بهترين چيزي هستند كه انسان مي‌تواند به دست آورد. مقايسه اين فرآيند پيوسته تعديل در بازار، سازش متقابل و بهبود كاربرد منابع با يك حالت تعادل نظري «كامل» تنها اسباب سوءبرداشت را فراهم مي‌آورد. اينكه بازارهاي واقعي به تمامي منافع قابل تصور دست نمي‌يابند و همه آثار و نشانه‌هاي بي‌توجهي انسان را از ميان مي‌برند، به كلي نامربوط است، چرا كه هيچ نهاد واقعي نمي‌تواند به چنين نتايج ناممكن دست پيدا كند.
البته براي آنكه اين فرآيند بتواند عمل كند، بايد قيمت‌ها بازگو كننده هزينه‌ها و فوايد مربوطه باشند. اگر افراد هزينه‌هاي قابل توجه اقدامات خود را به حساب نياورند، به روش‌هاي نامتناسبي عمل خواهند كرد يا فعاليتي خاص را بيش از حد انجام خواهند داد (در صورتي كه اين اثراتي كه از نظر دورمانده‌اند، هزينه‌هايي باشند كه برگروه‌هايي سوم تحميل مي‌گردند) يا خيلي كم به آن خواهند پرداخت (در صورتي كه اين اثرات مغفول مانده منافعي باشند كه گروه‌هاي ثالث از آنها بهره‌مند مي‌شوند). وجود خوب سازماندهي شده اثرات جانبي- حداقل در تئوري- شرايطي را به وجود مي‌آورد كه مي‌تواند توسط نظارت، ماليات يا حمايت‌هاي اعمال شده از سوي دولت برطرف شوند.
با اين حال يكي از روش‌هاي مداخله دولت يعني كنترل قيمت‌ها حتي درمواجهه با اثرات جانبي قابل ملاحظه نيز همچنان مورد سوءظن قرار مي‌گيرد. هرگونه سقف يا كف قيمتي كه به شكل آگاهانه توسط دولت تحميل گردد، يا از ظهور قيمت‌هاي بهتر جلوگيري خواهد كرد يا اگر اثرات جانبي قابل ملاحظه بازار را تحت تاثير خود قرار داده باشند، مشكلاتي كه مي‌توان آنها را تنها با تغيير شرايط تقاضا يا عرضه حل كرد پنهان مي‌سازد (به عنوان مثال رجوع كنيد به كنترل اجاره بها).
تا به حال مهمترين شيوه براي كسب اطمينان از آنكه نيروهاي عرضه و تقاضا به قيمت‌هايي منجر مي‌شوند كه هماهنگي سودمند و مفيد طرح‌هاي اقتصادي را به بار خواهند آورد، اين بوده است كه مالكيت را خصوصي، بخش‌پذير و قابل انتقال نگه‌داريم، نتيجه عملي اين روند مداوم تصميمات غيرمتمركز در باب استفاده از منابع كه با قيمت‌هاي واقعي بازار هدايت شوند، اقتصادي تجاري يا بهره‌وري بسيار زياد و رفاه براي تقريبا تمامي انساني‌هايي خواهد بود كه آن را درك كرده باشند.
درباره نويسنده
دونالد بوردو رييس دپارتمان اقتصاد در دانشگاه جورج ماسون در فرفاكس ايالت ويرجينيا است. او قبلا رييس بنياد آموزش‌هاي اقتصادي بود. وي به همراه راسل رابرتس در cafehayk.typepad.com مطالبي را به رشته تحرير درمي‌آورد.
مترجم: محسن رنجبر
با خدمات آموزشي و مشاوره اي ما بيشتر آشنا شويد:
دوره تخصصي ۲ هفته اي مهارت هاي كسب و كار در كشور انگليس SLS Specialist Language Services
دوره عالي مديريت كسب و كار DBA Doctor of Business Administration